Ay ile İlgili Önemli Bilgiler
AY Güneş'i bir kenara bırakırsak, Ay bizim için gökyüzündeki en şahane cisimdir. Bu yüzden Ay tarih boyunca önemli bir yer edinmiştir. Dünya ile Ay arasındaki mesafe yaklaşık 380.000 km'dir. Bu yüzden Dünya ile Ay bir çift gezegen sistemi gibi görünür. Dünya'nın kütlesi Ay'ın kütlesinin 81 katıdır. Bugüne kadar Ay'ın oluşumu ile ilgili çeşitli fikirler ortaya atılmıştır. Ancak bu konu tam olarak hala açıklığa kavuşamamıştır. Ay'a yapılan uçuşlar sonucunda Ay ile Dünya'nın yaklaşık olarak aynı yaşta olduğunu öğrendik. Ancak Ay'ın yoğunluğu Dünya'nınkinden azdır. Ay'ın oluşumu ile ilgili kabul gören ilk kuram, evrim kuramının yaratıcısı Darwin'in oğlu George Darwin'e aitti. Darwin'e göre Dünya ve Ay başlangıçta küresel bir yapıdaydı ve zamanla Güneş'ten kaynaklanan gel-gitin etkisiyle Ay, Dünya'dan koptu ve bu haline geldi. Bu kuramı daha sonraları başka bilimciler de desteklese de şu anda biliyoruz ki bunu gerçekleşmesi matematiksel olarak mümkün değildir. Darwin'in dediği gibi Dünya'dan Ay büyüklüğünde bir parça kopabilir ancak, bu parça hiç bir durumda bit arada bir bütün olarak kalamaz ve parçalanır. İkinci teori ise, bağımsız bir gezegen olarak uzayda gezinen Ay'ın Dünya'nın yakınından geçerken Dünya tarafından yakalandığını söylemektedir. Bir başka görüş de Dünya ile Ay'ın uzayda aynı bölgede aynı zamanda oluştukları dolayısıyla her zaman hep birlikte olduklarını iddia ediyordu. Bu konudaki son kuram; 1974 yılında W. Hartmann ve D. R. Davis tarafından ileri sürüldü. Onların görüşüne göre Dünya ile Mars büyüklüğünde bir cisim çarpışıyor. Bu sırada Dünya ile ona çarpan cismin çekirdekleri birleşiyor ve çarpışma sırasında etrafa saçılan yer kabuğu parçacıkları Dünya'nın çevresinde bir bulut oluşturuyor. Daha sonra bu bulut yoğunlaşarak Ay'ı oluşturuyor. Bu şekilde Ay'ın yoğunluğunun da neden Dünya'dan daha az olduğu açıklığa kavuşturulmuş olmaktadır. Genellikle Ay Dünya'nın etrafında dönüyor denilir. Ancak doğrusu ikisinin ortak bir kütle merkezi etrafında döndüğüdür. Ancak Dünya Ay'dan 81 kat büyük olduğundan bu kütle merkezi Dünya'nın küresi içerisinde olur. BU yüzden basit olarak Ay Dünya'nın etrafında dönüyor diyebiliriz. Ay'ın evrelerini hepimiz biliriz. Yeni aylar arasında geçen süre, Ay'ın Dünya etrafında dolanım süresi olan 27,3 günden uzundur. Ancak iki dolunay arası zaman da 29,5 gündür. Ay geçirdiği dolunay evrelerinin bazıları sırasında Dünya'nın gölgesinden geçer. Bu durumda Ay tutulması yaşanır, yani Ay'ın yüzeyine vuran Güneş ışığı kesilir. Ay tutulmaları tam ve parçalı olabilirler. Ay'ın kendi ekseni etrafındaki dönme süresi de Dünya etrafındaki dönme süresi gibi 27,3 gündür. Bu yüzden biz Ay'ın hep aynı yarım küresini görürüz. Ay sabit bir açısal hızla döner ancak izlediği yol tam olarak bir daire olmadığından yörüngesel hızı değişiklik gösterir. Dünya'ya en yakın olduğu anda (enberi) hızı, Dünya'ya en uzak olduğu anda (enöte) ise daha yavaştır. Ay'ın Dünya'dan görünmeyen yüzüne dair söylentiler olsa da 1959 yılında Ruslar tarafından gönderilen Lunik 3 Ay'ın etrafından dolanarak diğer yüzünün fotoğraflarını göndermiştir. Daha sonraları Ay'dan getirilen numuneler ve yapılan incelemeler bize Ay'da hiçbir zaman su olmadığını göstermiştir. Ay'ın atmosferi yoktur. Bunun nedeni Ay'dan kurtulma hızının saniyede 2,4 km olmasıdır. Atmosfere sahip olmamasının genel bir sonucu olarak da Ay'ın yüzeyinde meteor çarpmaları sonucunda oluşan farklı boyutlarda kraterler göze çarpar. Bunlardan en bilinenleri; Tycho, 95 km çaplı Platon, 90 km çapıyla Copernicus ve 120 km genişliğiyle Fracastos'tur. Ay'da buluna kraterlerin yükseklikleri yarattıkları gölgelerinin uzunluğunun Dünya'dan ölçülmesiyle bulunur. Ay'a yapılan seyahatlerin ilkleri 1959'da Luniklerle Ruslar tarafından yapıldı. Onları Amerikalılar Rangerlarla izledi. Ay'a ilk yumuşak inişi yapan insansız araç ise Ruslar'ın Luna 9'uydu. Ancak 1969'da Neil Amstrong ve Edwin Adrin'i taşıyan Apollo 11'in Ay modülü Eagle'in Ay yüzeyine inişi diğer uçuşları gölgede bırakmıştır. Daha sonra başka Apollo görevleri de yapıldı.
Ay’ın yarıçapı: 3476 km
Yüzeyinin büyüklüğü (alanı): 37,96 milyon km2
Hacmi: 21,99 milyar km3
Çekim gücü: 1,62 m/sn2
Yerküreye ortalama uzaklığı: 384 405 km
Yerküreye en büyük uzaklığı: 406 700 km
Yerküreye en küçük uzaklığı: 356 400 km
Dünyanın çevresinde dönüş süresi : 27,32 gün
Dünyanın çevresinde dönüş süresi : 29,53 gün
|